Sosyal medya günümüzdeki en etkili iletişim aracı haline gelmiştir. Devletler, resmi kurum ve kuruluşlar, vatandaşlar herkes bu ağı kullanmakta. Peki, Antik çağda sosyal medya algısı nasıldı. Antik çağda devletler nasıl vatandaşlara mesaj ulaştırıyordu? Kentler, şehirler nasıl tanıtımlarını yapıyorlardı? İşte bu hafta kısaca bu konu üzerinde duracağım.

Günümüzde resmi gazete ve twitter üzerinden devletler vatandaşlara ulaşmakta. Herhangi bir kentin ya da şehrin tanıtımı o bölgeye özgü ürünler ön plana alınarak grafik tasarımlar, tanıtım klipleri çekilerek web siteleri, youtube, instagram gibi sosyal ağlar üzerinden servis sağlanıyor. Antik çağa bakacak olursak; en hızlı ve etkili sosyal ağ basılan/darp edilen sikkeler(paralar) üzerinden olmaktadır. Roma imparatorluğu üzerinden örneklerle konuyu özetleyeceğim.

Sikke basımının en önemli unsurlarından biri devletin ödeme aracı olmasıdır. Devlet bu sikkeler üzerine bastığı betimlemelerle halkına vermek istediği mesajları ve kendisini tanıtmaktadır.

İmparatorlar yönetimleri sırasında vergi indirimleri, sosyal yardım kuruluşları, onarım faaliyetleri gibi çeşitli ekonomik önlemlerle içinde bulundukları enflasyonu ortadan kaldırmaya çalışmışlardır. Böylece refah döneminde de sikkeler üzerindeki çeşitli gastronomik unsurlarla halka bolluk, bereket, huzur, barış ve mutluluk mesajları verilmek amaçlanmıştır.

Roma imparatorluğunda belli dönemlerde her şehir kendine özgü sikke basmıştır. Bu sikkelerin önyüzlerinde Roma imparatorlarının portreleri, isim ve unvanları, arka yüzlerinde ise sikkeyi basan şehrin(halkın) adı, şehre ait tipler (Örnek; Nar, Side şehri) vardır. Bu sistem aslında günümüzde herhangi bir bölgenin sosyal medya üzerinden görsellerle tanıtımının yapılmasıyla aynı mantıktadır.

Roma sikkelerinin ön yüzlerinde imparator veya ailesinden birinin büst şeklinde portresi vardır. Bazen sikkenin ön yüzünde birden fazla portre görülebilir. Portre çevresinde ise imparatora ait Latince unvan ve isimler, harf ve kısaltmalar bulunmaktadır. Roma sikkelerinin arka yüzlerinde ise mimari yapılar, hayvanlar, semboller, tanrı ve tanrıçalar, soyut kavramların insan formunda resmedilmesi olan personifikasyonlar(kişileştirmeler) bulunmaktadır.

Elinde başak ve bereket boynuzu tutan kadın şeklinde betimlenen personifikasyon, hasat anlamındadır. Eğer bu kadın figürü gemi pruvasına oturmuş şekilde betimlenmişse buğdayın ithal ettiğini göstermektedir.

Elinde asa, paterave içinde meyvelerle dolu bereket boynuzu, cornucopia tutan kadın anlaşma, ahenk personifikasyonudur. Roma vatandaşları arasındaki uyumlu yaşantıyı temsil eder. Tahıl taneleri, vefa ve sadakati, zeytin dalı, barışı temsil etmiştir.

Buğday, çiçek, haşhaş, meyve, mısır, nar, tarçın, tahıl benzeri bitkiler ve balık, deve, domuz, düve, güvercin, inek, boğa, geyik, keçi, tavus kuşu, yengeç benzeri hayvanlar oldukları gibi, bıçak, kepçe, su kabı ve sürahi tarzı yiyecek-içecek araç gereçleri de olmuştur. Şehirlerin çevresinde gerçekleştirilen çiftçilik toprağın sabanla işlenmesi şeklinde gösterilmiştir. Balıkçılık ile toplumun beslenmesinden bir kesit verilmiştir. İmparatorlar sikkeler üzerinde tahıl ürünleri betimlemeleriyle bolluğa ve cömertliğe vurgu yapılmıştır.

Antik çağda yapılan seramikler, figürünler, heykeller ve benzeri de bölge ve yaşam hakkında bilgi vermektedir. Ancak ticaret ve yayılım göz önünde bulundurularak en etkili araç sikkedir diyebiliriz.

Önümüzdeki haftalarda farklı konularla tekrar görüşmek üzere. Ayrıca bu yazımı yazmamda konu fikri veren Arkeolog Mustafa Çimen’e teşekkür ederim.

Ahmet MEKE

CBS Uzmanı / Arkeolog